΄Εγινε Εκδήλωση υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου
της Δημοκρατίας Κυρίου Καρόλου Παπούλια με θέμα:
ΟΔΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ
Αθήνα, 3 Ιουνίου 2008
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ
ΤΗΣ ΟΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Γεώργιος Κανελλαϊδης, Καθηγητής
ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ
Εξοχότατε Κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας, Κυρίες και Κύριοι,
Αισθάνομαι ιδιαίτερη τιμή που παρουσιάζω στη σημερινή εκδήλωση τον Στρατηγικό Σχεδιασμό για τη βελτίωση της Οδικής Ασφάλειας στην Ελλάδα.
Πιστεύω ότι το μεγάλο ενδιαφέρον του Προέδρου της Δημοκρατίας για το σοβαρό εθνικό πρόβλημα των οδικών ατυχημάτων και η παρουσία όλων σας, αποτελούν εγγύηση για το ξεκίνημα μιας πραγματικής εθνικής κινητοποίησης για τη βελτίωση της μη αποδεκτής κατάστασης της Οδικής Ασφάλειας στην Πατρίδα μας.
Σύγχρονη διεθνής εμπειρία
Κατά την τελευταία δεκαετία, στις προηγμένες στην Οδική Ασφάλεια χώρες, έχει αλλάξει
σημαντικά ο τρόπος που αντιμετωπίζεται το πρόβλημα των οδικών ατυχημάτων.
Σύμφωνα με τις σύγχρονες αντιλήψεις δεν είναι πλέον αποδεκτό να σημειώνονται θάνατοι
ή σοβαροί τραυματισμοί στην οδική κυκλοφορία.
Η ουσιαστική αλλαγή στη νέα θεώρηση είναι ότι η κύρια ευθύνη για την Οδική Ασφάλεια ανήκει πλέον στους αρμόδιους για τον σχεδιασμό και τη λειτουργία της οδικής υποδομής και όχι στους χρήστες όπως συνέβαινε μέχρι τώρα.
Οι χρήστες είναι υπεύθυνοι να εφαρμόζουν τους κανόνες της οδικής κυκλοφορίας.
Οι Μηχανικοί και τα όργανα της Πολιτείας που είναι υπεύθυνοι για τη μελέτη, την κατασκευή, τη λειτουργία, τη συντήρηση και την επιτήρηση της οδικής υποδομής πρέπει να επιδιώκουν τη δημιουργία συγχωρητικού οδικού περιβάλλοντος.
Συγχωρητικό είναι το οδικό περιβάλλον στο οποίο, όταν συμβαίνουν ατυχήματα από λάθη των χρηστών, δεν σημειώνονται θάνατοι ή σοβαροί τραυματισμοί.
Θεωρείται αναγκαία πλέον, η ολοκληρωμένη προσέγγιση της Οδικής Ασφάλειας η οποία επιτυγχάνεται με την ανάπτυξη και εφαρμογή Στρατηγικών Σχεδίων Οδικής Ασφάλειας.
Στο πλαίσιο των Στρατηγικών Σχεδίων προβλέπεται η εφαρμογή δράσεων Οδικής Ασφάλειας, ορισμένης χρονικής διάρκειας και με συγκεκριμένους ποσοτικούς στόχους.
–Η σπουδαιότητα του Στρατηγικού Σχεδιασμού έγκειται στο ότι με την επιτυχή εκπόνηση και εφαρμογή του, εξασφαλίζονται:
–η δέσμευση της Πολιτείας για την επίτευξη των στόχων, η εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης πολιτικής και η συναίνεση της Κοινωνίας.
-Επίσης επιτυγχάνεται ο αποτελεσματικός συντονισμός όλων των δράσεων, η διαχρονικότητα
των προσπαθειών, η επαρκής χρηματοδότηση και η παρακολούθηση και αξιολόγηση των δράσεων.
Σύγχρονα Στρατηγικά Σχέδια Οδικής Ασφάλειας διεθνώς
-Ο Τομέας Μεταφορών και Συγκοινωνιακής Υποδομής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου έχει ασχοληθεί για πολλά χρόνια με τον Στρατηγικό Σχεδιασμό της Οδικής Ασφάλειας διεθνώς και θέλω εδώ να ευχαριστήσω θερμά τους συνεργάτες μου σ’ αυτή την προσπάθεια.
-Για τον Στρατηγικό Σχεδιασμό της Οδικής Ασφάλειας στην Ελλάδα ελήφθησαν υπόψη σύγχρονα Σχέδια πολλών χωρών:
-Η Σουηδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ολλανδία, χαρακτηρίζονται από το υψηλότερο επίπεδο Οδικής Ασφάλειας στην Ευρώπη και στον κόσμο με 50 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκων τον χρόνο.
Το Στρατηγικό Σχέδιο της Σουηδίας “Vision Zero” – “Όραμα Μηδέν” – είναι πρωτοποριακό και αποτελεί παγκοσμίως σημείο αναφοράς.
Η Αυστραλία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα χώρας που βρισκόταν σε χειρότερη κατάσταση από την Ελλάδα όταν εφαρμόστηκε στη δεκαετία του 1980, το πρώτο Στρατηγικό Σχέδιό της.
-Τότε είχε 225 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκων τον χρόνο. Κατόρθωσε σήμερα να βρίσκεται στο επίπεδο των πλέον αναπτυγμένων στην Οδική Ασφάλεια χωρών με περίπου 70 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκων, μειώνοντας τους νεκρούς στα οδικά ατυχήματα στο 1/3.
Οι καλύτερες χώρες στην Οδική Ασφάλεια (Ολλανδία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο) έχουν, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, περίπου 50 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκων τον χρόνο.
–H Ελλάδα δυστυχώς κατέχει σταθερά την τελευταία θέση στην Οδική Ασφάλεια μεταξύ των 15 παλαιότερων μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μια από τις τελευταίες θέσεις μεταξύ των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27, με περίπου 150 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκων τον χρόνο.
Αριθμός νεκρών στα οδικά ατυχήματα στην Ελλάδα (2000-2007)
-Στην Ελλάδα, μετά από μια μεγάλη μείωση των νεκρών κατά περίπου 20% μεταξύ των ετών 2000-2002, δηλαδή στην αρχική περίοδο εφαρμογής του 1ου Στρατηγικού Σχεδίου, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια επικίνδυνη παγίωση του αριθμού των νεκρών σε επίπεδο πάνω από 1600 τον χρόνο.
Πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι εκτός από τους νεκρούς δυστυχώς υπάρχουν και περίπου 2.500 σοβαρά τραυματίες στα οδικά ατυχήματα κάθε χρόνο.
-Δυστυχώς δεν υπήρξε θεσμοθέτηση από την Πολιτεία της προτεινόμενης δομής και των μέτρων του 1ου Στρατηγικού Σχεδίου και μετά από την αρχική περίοδο εφαρμογής του, η συνέχεια ήταν αποτυχημένη.
–Στην Ελλάδα, η απόκλιση από τον Ευρωπαϊκό και εθνικό στόχο του 2ου Στρατηγικού Σχεδίου
για τη μείωση των νεκρών, συνεχώς αυξάνεται.
Στρατηγικός σχεδιασμός για τη βελτίωση της Οδικής Ασφάλειας στην Ελλάδα
–Στο 2ο Στρατηγικό Σχέδιο για τη βελτίωση της Οδικής Ασφάλειας στην Ελλάδα που αφορά στην περίοδο 2006 έως 2010, έχει υιοθετηθεί ο στόχος που τέθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με τον οποίο ο αριθμός των νεκρών σε οδικά ατυχήματα στην Ελλάδα το έτος 2010, πρέπει να είναι μειωμένος κατά 50% σε σχέση με τον αριθμό των νεκρών του έτους 2000.
Πρέπει να επισημανθεί εδώ, ότι μέχρι σήμερα εφαρμόζονται ορισμένες μόνον προβλέψεις του 2ου Στρατ.Σχεδ.
Κυριότερες αδυναμίες στην αντιμετώπιση του προβλήματος στην Ελλάδα
Οι κυριότερες αδυναμίες στην αντιμετώπιση του προβλήματος των οδικών ατυχημάτων στην Ελλάδα είναι:
• Καταρχήν δεν έχει γίνει κατανοητό ότι η Οδική Ασφάλεια είναι Επιστήμη και δυστυχώς πολλές φορές υπάρχει ερασιτεχνική αντιμετώπιση των σχετικών θεμάτων που διαιωνίζει το πρόβλημα.
Συχνά γίνονται παρεμβάσεις, που έχουν επιπτώσεις στην Οδική Ασφάλεια, χωρίς καμία επιστημονική τεκμηρίωση και με τρόπο αδιανόητο για άλλες επιστημονικές περιοχές, όπως π.χ. οι Αντισεισμικές Κατασκευές όπου ουδείς αποτολμά την αυθαίρετη αλλαγή έστω και μιας λέξης του Αντισεισμικού Κανονισμού.
• Επίσης δεν έχει δοθεί προτεραιότητα ανάλογη με τις απώλειες, στην αντιμετώπιση των οδικών ατυχημάτων.
Για την Πολιτεία, όπως προκύπτει από πρόσφατη έρευνα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κύριοι λόγοι είναι:
– οι διαφορετικές ανταγωνιστικές προτεραιότητες που υπάρχουν στη διακυβέρνηση της χώρας,
– η δυσκολία στην εφαρμογή αναγκαίων αλλά αντιδημοφιλών μέτρων καθώς και η επιθυμία για άμεσα θετικά αποτελέσματα ενώ ορισμένες αναγκαίες δράσεις Οδικής Ασφάλειας έχουν συνήθως πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα επιτυχίας.
Ο κύριος λόγος που δεν έχει δοθεί προτεραιότητα από την Κοινωνία είναι ότι δείχνει μειωμένο ενδιαφέρον για θέματα Οδικής Ασφάλειας.
Για τους περισσότερους οδηγούς η αντιληπτή πιθανότητα εμπλοκής τους σε οδικό ατύχημα είναι μηδαμινή, κυρίως γιατί υπερτιμούν τις ικανότητές τους και υποτιμούν τους κινδύνους.
Είναι χαρακτηριστικό ότι όπως προέκυψε από σχετική έρευνα, η μεγάλη πλειοψηφία των οδηγών αντιμετωπίζει μεν θετικά τα μηνύματα των εκστρατειών ενημέρωσης/ ευαισθητοποίησης, αλλά θεωρεί ότι αυτά αναφέρονται στους άλλους οδηγούς αφού οι ίδιοι πιστεύουν ότι είναι καλύτεροι οδηγοί.
• Ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) είναι κρίσιμος για την ουσιαστική ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και επίτευξη συναίνεσης των πολιτών.
Απαιτείται συστηματική και όχι περιστασιακή ενημέρωση μόνον όταν συμβαίνουν πολύνεκρα οδικά ατυχήματα.
Αυτή πρέπει να αναφέρεται στην κλίμακα του προβλήματος των οδικών ατυχημάτων,
στην επισήμανση των ευθυνών της Πολιτείας, των οδηγών και των πεζών και στην αναγκαιότητα λήψης μέτρων.
Οι εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για να είναι αποτελεσματικές πρέπει να γίνονται με επιστημονικές μεθόδους.
• Τέλος, υπάρχει ασάφεια καθηκόντων και ευθυνών σχετικά με την υπαγωγή του οδικού δικτύου καθώς και με τις υπευθυνότητες συντήρησής του μεταξύ της Κεντρικής Διοίκησης και της Αυτοδιοίκησης.
————-
Κυριότερες αδυναμίες στην αντιμετώπιση του προβλήματος στην Ελλάδα
• Δεν έχει γίνει κατανοητό ότι η Οδική Ασφάλεια είναι επιστήμη.
• Δεν έχει δοθεί προτεραιότητα στην αντιμετώπιση των οδικών ατυχημάτων από την Πολιτεία και την Κοινωνία, ανάλογη με τις σοβαρές απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες.
• Αποτυχία στην ουσιαστική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών και στην επίτευξη συναίνεσής τους. Κρίσιμος ο ρόλος των ΜΜΕ.
• Ασάφεια καθηκόντων και ευθυνών σχετικά με την υπαγωγή και τη συντήρηση του οδικού δικτύου.
———
Δομή του 2ου Στρατηγικού Σχεδίου
Στο 2ο Στρατηγικό Σχέδιο προβλέπεται η λειτουργία Διυπουργικής Επιτροπής Οδικής Ασφάλειας η οποία καθορίζει την Πολιτική Οδικής Ασφάλειας, εξασφαλίζει την απαιτούμενη χρηματοδότηση, καθώς και την Επικοινωνιακή Πολιτική.
Η Διυπουργική Επιτροπή υποστηρίζεται από Γραμματεία Υποστήριξης που προβλέπεται να στελεχωθεί και με ειδικούς επιστήμονες στον τομέα της Οδικής Ασφάλειας και της ανάλυσης και αξιολόγησης στοιχείων οδικών ατυχημάτων (συγκοινωνιολόγους, στατιστικούς αναλυτές, ψυχολόγους, επιστήμονες πληροφορικής, κ.λπ.).
Επιπλέον, η Διυπουργική Επιτροπή υποστηρίζεται και από Ειδική (Μόνιμη) Επιτροπή της Βουλής που παρακολουθεί και υποβάλλει προτάσεις για την πολιτική Οδικής Ασφάλειας.
Προβλέπονται επίσης πέντε επιμέρους προγράμματα δράσεων τα οποία εκπονούνται και υλοποιούνται από τα Υπουργεία Εσωτερικών – Μεταφορών και Επικοινωνιών – Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων – Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης – και Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων .
Τέλος, οι αρμόδιες υπηρεσίες άλλων Υπουργείων (Οικονομίας και Οικονομικών, Δικαιοσύνης, Εθνικής Άμυνας, κλπ.), τα ΑΕΙ και τα Ερευνητικά Ινστιτούτα καθώς και μη Κυβερνητικοί Οργανισμοί προβλέπεται να συνεισφέρουν στην επιτυχία του Στρατηγικού Σχεδίου.
Προϋποθέσεις για τη βελτίωση της Οδικής Ασφάλειας στην Ελλάδα:
– Η εκδήλωση ισχυρής πολιτικής βούλησης που είναι η πιο βασική προϋπόθεση για τη βελτίωση της Οδικής Ασφάλειας, συνδέεται κυρίως με τη θεσμοθέτηση του Στρατηγικού Σχεδίου ώστε να υπάρξει βιώσιμη βελτίωση, ανεξάρτητη από πρόσωπα και περιστάσεις.
-Η ευαισθητοποίηση και η συναίνεση των πολιτών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία του Στρατηγικού Σχεδίου.
– Άλλες προϋποθέσεις είναι η δέσμευση και η ενεργός συμμετοχή όλων των αρμόδιων φορέων και η ανάπτυξη της αίσθησης του επείγοντος.
Τέλος, επισημαίνεται ότι χωρίς σωστή εφαρμογή, παρακολούθηση και αξιολόγηση δεν μπορεί να επιτύχει κανένα Σχέδιο όσο καλά και αν έχει προετοιμασθεί.
_________________________________________________________________
Προϋποθέσεις για τη βελτίωση της Οδικής Ασφάλειας στην Ελλάδα:
– Η εκδήλωση ισχυρής πολιτικής βούλησης στο ανώτατο Πολιτειακό και Πολιτικό επίπεδο. Θεσμοθέτηση του Στρατηγικού Σχεδιασμού.
–Η ευαισθητοποίηση και συναίνεση των πολιτών.
–Η δέσμευση και η ενεργός συμμετοχή όλων των αρμόδιων φορέων.
–Η ανάπτυξη της αίσθησης του επείγοντος.
–Η συντονισμένη και διαχρονική εφαρμογή, παρακολούθηση και αξιολόγηση
των δράσεων οδικής ασφάλειας του Στρατηγικού Σχεδίου.
– Επιλεγμένες δράσεις αρμόδιων υπουργείων
Στο Στρατηγικό Σχέδιο προβλέπονται για καθένα από τα πέντε αρμόδια Υπουργεία, Εσωτερικών, Μεταφορών, Δημοσίων Έργων, Υγείας και Παιδείας, συγκεκριμένες δράσεις οδικής ασφάλειας.
Αναφέρονται εδώ επιλεκτικά ορισμένες δράσεις.
Για το Υπουργείο Εσωτερικών
Στόχος της επιτήρησης της κυκλοφορίας πρέπει να είναι η πρόληψη των οδικών ατυχημάτων μέσω της αύξησης της αντιληπτής πιθανότητας εντοπισμού των παραβάσεων, η οποία θα επιτευχθεί με την εμφανή παρουσία της Τροχαίας και την αύξηση της συχνότητας των ελέγχων.
Η επιτήρηση αυτή σε συνδυασμό με την πεποίθηση για την πληρωμή των προστίμων, μπορεί να συμβάλει στην αύξηση της συμμόρφωσης με τους κανόνες Οδικής Κυκλοφορίας.
Επίσης, πρέπει να αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες Οδικής Ασφάλειας και από τις Νομαρχίες και τους Δήμους με την υποστήριξη της κεντρικής Διοίκησης σε τεχνογνωσία.
– Και είναι άμεση ανάγκη και θέμα τιμής για την Ελληνική Πολιτεία η απομάκρυνση των επικίνδυνων διαφημιστικών πινακίδων που η παράνομη τοποθέτησή τους έχει στοιχίσει τη ζωή πολλών συνανθρώπων μας.
– Σ Από το Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών
Απαιτούνται συνεχείς βελτιώσεις στην εκπαίδευση και στις εξετάσεις των υποψηφίων οδηγών με έμφαση στην προβλεπτική και αμυντική οδήγηση και στον σεβασμό των άλλων χρηστών, ιδιαίτερα των ευάλωτων.
– Σ –Πρέπει να δοθεί επίσης έμφαση στη διαπίστωση της κατάστασης των ηλικιωμένων οδηγών με ουσιαστικές διαδικασίες ελέγχου.
Στο οδικό δίκτυο υπάρχουν επικίνδυνες θέσεις. Αυτές πρέπει να επισημαίνονται με επιστημονικές μεθόδους και όχι ερασιτεχνικά ή διαισθητικά και να αντιμετωπίζονται με κατάλληλες επεμβάσεις.
Από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων ΄Εργων:
-Πρέπει να εφαρμόζονται συστηματικά και με επακή χρηματοδότηση προγράμματα συντήρησης και βελτίωσης του συνόλου του οδικού δικτύου της χώρας. Η κατασκευή αυτοκινητοδρόμων είναι θετική για την Οδική Ασφάλεια αλλά δεν λύνει το πρόβλημα στο υπόλοιπο εθνικό και επαρχιακό δίκτυο, όπου σημειώνονται τα περισσότερα ατυχήματα και στο οποίο υπάρχει ανάγκη άμεσης συντήρησης και βελτιώσεων.
-Στο οδικό δίκτυο υπάρχουν επικίνδυνες θέσεις. Αυτές πρέπει να επισημαίνονται με επιστημονικές μεθόδους και όχι ερασιτεχνικά ή διαισθητικά και να αντιμετωπίζονται με κατάλληλες επεμβάσεις.
Για το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης
– απαιτείται η ταχεία διακομιδή και η βελτίωση της άμεσης περίθαλψης των τραυματιών στα νοσοκομεία καθώς είναι γνωστή διεθνώς η σημασία της πρώτης “χρυσής” ώρας μετά το ατύχημα.
και από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων
-Πρέπει να δοθεί έμφαση στην κυκλοφοριακή αγωγή με δημιουργική διδασκαλία, κατάλληλα βοηθήματα
και ευαισθητοποίηση του διδακτικού προσωπικού, δασκάλων και καθηγητών καθώς και των μαθητών στα θέματα Οδικής Ασφάλειας.
Τελειώνω υπογραμμίζοντας ότι για τη βελτίωση της Οδικής Ασφάλειας δεν υπάρχουν «μαγικές» λύσεις.
Χρειάζονται διαρκείς, μεγάλες και συντονισμένες προσπάθειες σε πολλούς τομείς, από πολλούς
ανθρώπους και κυρίως η ευαισθητοποίηση της Πολιτείας και της Κοινωνίας για να υπάρξει
σταθερή βελτίωση.
Το Πολυτεχνείο θα υποστηρίξει αυτές τις προσπάθειες και πιστεύω ότι όλοι μαζί θα πετύχουμε.
Σας ευχαριστώ πολύ.