Πρόσφατα ο ξένος τύπος και ο ελληνικός, μαζί και διάφοροι «μπλόκερς», διαπίστωναν, ότι το ελληνικό μιντιακό τοπίο είναι ζωντανό και πλουραλιστικό: 22 ημερήσιες και κυριακάτικες εφημερίδες με έδρα την Αθήνα, 280 τοπικές εφημερίδες. 10 τηλεοπτικοί σταθμοί πανελλήνιας εμβέλειας και 135 τοπικοί. Και όλα αυτά σε μία χώρα 11 εκατομμυρίων ανθρώπων. Η Ελλάδα διαθέτει τη μεγαλύτερη πυκνότητα σε ΜΜΕ ανά κάτοικο στην Ευρώπη.
Εάν παρατηρήσει κανείς όμως τα πράγματα από κοντά, τότε θα διαπιστώσει ότι σχεδόν κανένα ΜΜΕ δεν έχει κέρδη. ‘Όλοι σχεδόν εργάζονται με ελλείμματα’, λέει κοινωνιολόγος και επικοινωνιολόγος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Και πως γίνεται αυτό; Γίνεται όταν οι ιδιοκτήτες εξαργυρώνουν τα κέρδη σε άλλη μορφή. Δηλαδή εάν με την εφημερίδα ή με τον ραδιοτηλεοπτικό σταθμό αποκτά ο ιδιοκτήτης πολιτική επιρροή και πρόσβαση σε ρουσφέτια.
Επίσης είναι γνωστό ότι τα ελληνικά μίντια έχασαν δυο φορές την αθωότητά τους. Μια φορά όταν άφησαν να τα διαφθείρουν τα κόμματα και το κράτος.
ΜΜΕ χωρίς άδειες
Μετά ήρθε το 1989 και ο περίφημος νόμος που επέτρεψε στους ιδιωτικούς σταθμούς να έχουν και εφημερίδες. Επρόκειτο για μια μοιραία απόφαση, διότι έτσι δημιουργήθηκαν ανεξέλεγκτα μονοπώλια και κυρίως μονοπώλια, των οποίων τα συμφέροντα δεν είχαν ούτε έχουν κάποια σχέση με τον τύπο ή τα μίντια.
Οι περισσότεροι ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί στην Ελλάδα ανήκουν σε εταιρείες, οι οποίες δραστηριοποιούνται ταυτόχρονα στη ναυτιλία, στον τραπεζικό τομέα, στις τηλεπικοινωνίες, στη φαρμακοβιομηχανία ή στη βιομηχανία πετρελαίου. Υπάρχουν δηλαδή για να εξυπηρετούν τα συμφέροντα των εταιρειών τους. Το ότι αυτή η διαπλοκή είναι τόσο στενή και δεν αφήνει κανένα περιθώριο σε κριτικές φωνές έχει πολλές αιτίες. Πρώτον η Ελλάδα είναι μια μικρή χώρα, όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους. Πολλοί δημοσιογράφοι δεν θέλουν να βγάλουν τα άπλυτα κάποιου φίλου ή γνωστού.
Το κράτος μπορεί να αποκτήσει επιρροή σε πολλές κατευθύνσεις. Γι’ αυτό και αναλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος από τους λογαριασμούς των σταθμών. Π.χ. πληρώνει τις ασφάλειες και τις εισφορές των εφημερίδων από τα φορολογικά έσοδα. Και επιπλέον: 20 χρόνια μετά την ίδρυση των πρώτων ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών στην Ελλάδα όλοι τους εργάζονται χωρίς καμία εξαίρεση με προσωρινές άδειες. Και αυτό είναι ηθελημένο,
’Οι έρευνες και η κριτική στη διαφθορά είναι ανεπιθύμητα και από τις δύο πλευρές’, ‘γι’ αυτό τα ελληνικά μίντια δεν απεκάλυψαν κανένα σκάνδαλο. Όλες οι αποκαλύψεις είναι συνήθως εισαγόμενες. Το καλύτερο παράδειγμα είναι το σκάνδαλο της Siemens.’»
Υπάρχουν επίσης εκατοντάδες δημοσιογράφοι που εργάζονται στις μεγάλες εφημερίδες και τους σταθμούς, αλλά ταυτόχρονα έχουν και μια δεύτερη δουλειά σε τράπεζες, εταιρείες ή σε υπουργεία. Και ουδείς γνωρίζει ποιοί είναι, υπάρχουν λίστες, αλλά είναι απόρρητες. Σύμφωνα με την οργάνωση Διεθνής Διαφάνεια οι Έλληνες θεωρούν τα ΜΜΕ το ίδιο διεφθαρμένα, όπως και τα πολιτικά κόμματα.
Εν τω μεταξύ διαπιστώνεται ότι:
Τον πιο δύσκολο χειμώνα στην ιστορία τους ετοιμάζονται να αντιμετωπίσουν τα ΜΜΕ, που βλέπουν πλέον τα έσοδά τους να συρρικνώνονται δραματικά. Η βαθιά οικονομική ύφεση, η κρίση αξιοπιστίας του Τύπο και το Διαδίκτυο αποσαθρώνουν τα παραδοσιακά συγκροτήματα, που μοιάζουν να μη μπορούν να βρουν τη θέση τους στο νέο περιβάλλον…
Εκδότης έγραψε πρόσφατα :
«Δεν θα τα πάρετε μαζί σας στον τάφο τα Media, κουφάλες νταβατζήδες». Όπως αναφέρει συγκεκριμένα «στην πραγματικότητα οι μεγάλοι νονοί του χώρου, οι νταβατζο-εργολάβοι και οι λοιποί, που γίνανε ό,τι γίνανε ξεπουλώντας τα έντυπά τους και τη δημοσιογραφική υπεραξία των ανθρώπων τους, θέλουν να τα κλείσουν όλα. Κι αν όχι όλα τα περισσότερα από αυτά, γιατί πια τους είναι ασύμφορα και ζημιογόνα». Συμπληρώνει δε: Θα μπορούσε και θα πρεπε ο δημοσιογραφικός κόσμος να ξεσηκωθεί κατά των νταβατζήδων στα ΜΜΕ, που είναι πολύ συγκεκριμένοι, και όχι κατά όλων των μεγάλων εφημερίδων γενικά, και να θέσει το ερώτημα: Όταν μας συγχωνεύατε ήταν καλά και τώρα γίναμε ξαφνικά αχώνευτοι;».
Άλλος δημοσιογράφος διαπιστώνει το προαναγγελθέν τέλος του διαπλεκόμενου Τύπου: «αφού δεν έχουν λόγο ύπαρξης για τους ιδιοκτήτες τους, είναι καταδικασμένα να συρρικνωθούν, να μαραζώσουν και στο τέλος να λιώσουν στα χρέη τους και στα τεράστια προβλήματα που φέρνει η κρίση». Καλεί δε και τους δημοσιογράφους να συνειδητοποιήσουν τι ακριβώς συμβαίνει στη χώρα και στον κλάδο τους, ενώ αναφέρεται στο μεγάλο έγκλημα που διέπραξε η ΝΔ:
Εδινε εκατομμύρια ευρώ στον Τύπο, σε ανύπαρκτα Μέσα με μηδενική κυκλοφορία ή πολλαπλάσια ποσά απ ό,τι άξιζαν μέτρια σε κυκλοφορία Μέσα ιδιοκτητών που ο κ. Καραμανλής είχε κατονομάσει «νταβατζήδες», αγοράζοντας έτσι πολιτική ανοχή και επιείκια».
Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά άλλος δημοσιογράφος, τα παραδοσιακά ΜΜΕ που σχεδόν επινόησαν τη διαπλοκή της οικονομικής με την πολιτική εξουσία και έχουν τεράστια ευθύνη για τη συνολική χρεοκοπία της ελληνικής κοινωνίας, ενδεχομένως να μη χωρούν στο νέο εκδοτικό και επιχειρηματικό περιβάλλον που θα προκύψει στη μετά ΔΝΤ εποχή.
Στο Βήμα σχετικό άρθρο υπογράφει ο διευθυντής του και φέρει τον τίτλο: Ωρα αποφάσεων για τον Τύπο. Το Βήμα βάλλει κατά της κυβέρνησης στην οποία καταλογίζει «ύπνο βαθύ» επειδή δεν έχει ασχοληθεί με τα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ΜΜΕ. Επίσης αναφέρει ότι οι εργαζόμενοι στα ΜΜΕ δια των συνδικαλιστών τους κινούνται με αντανακλαστικά άλλων εποχών «και στη χειρότερη με βάση ένα στενό παραταξιακό κομματικό συμφέρον που θεωρεί την κρίση ευκαιρία για να πληγούν κάποιοι και να αναρριχηθούν άλλοι».
Για θλιβερά αποτελέσματα της κρίσης στον χώρο των ΜΜΕ κάνει λόγο και η Καθημερινή, με άρθρο συντάκτη της. Ο αρθρογράφος αναφέρει ότι οι αντιδράσεις στα μέσα δείχνουν «έναν χώρο να παραπατά, σαν ζαλισμένο κοτόπουλο» και πως δεν υπάρχει συγκεκριμένη πρόταση αντιμετώπισης των συμπτωμάτων, επισημαίνοντας μία τραγική ειρωνεία: ένας χώρος που έχει άποψη επί παντός, δεν έχει άποψη για τα του οίκου του. Επισημαίνει δε ότι τώρα που ο «μεγάλος μπαμπάς» της ελληνικής κοινωνίας χρεοκόπησε, χρεοκοπούν μαζί και όλα τα παραπαίδια του και πως για πρώτη φορά «τα ΜΜΕ γίνονται πραγματικός καθρέφτης της ελληνικής κοινωνίας».
Στο ρεπορτάζ της η εφημερίδα Αξία αναφέρεται στη συνάντηση που είχαν ο Φώτης Μπόμπολας από τον Πήγασο με τον Σταύρο Ψυχάρη από τον ΔΟΛ. Βάσει του ρεπορτάζ στη συνάντηση αυτή διαπιστώθηκε κοινή γραμμή στις δύο πλευρές που συνοψίζεται στα εξής: προοπτική πώλησης των ραδιοφωνικών συχνοτήτων, δημιουργία ενός κοινού πρακτορείου (συγχώνευση Αργους με Ευρώπη) καθώς και με αναστολή διαφόρων ενθέτων αλλά και εκδόσεων όπως το ημερήσιο Βήμα. Η Αξία αναφέρει ότι σε ανάλογες κινήσεις προσανατολίζονται και οι εφημερίδες Καθημερινή και Ελευθεροτυπία.
Οι δημοσιογράφοι δεν έχουν συνηθίσει να πρωταγωνιστούν σε ρεπορτάζ. Ηρθε, όμως, η σειρά τους. Ο οδοστρωτήρας που θα περάσει πάνω από τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα ξεκίνησε ήδη την εφιαλτική του διαδρομή από τα media. Οπως όλα δείχνουν, έρχονται λουκέτα, συγχωνεύσεις, άγριες περικοπές, μαζική έξοδος στην ανεργία, αναπροσαρμογή των όρων εργασίας, αναθεώρηση όλων των κανόνων.
Οι απολύσεις διοικητικών υπαλλήλων στον ΔΟΛ και στον ΠΗΓΑΣΟ είναι μόνο η αρχή ενός θρίλερ που βρίσκεται ακόμη στις πρώτες σκηνές. Η εντυπωσιακή αδυναμία της ΕΣΗΕΑ να ηγηθεί μίας προσπάθειας άμυνας και να εξασφαλίσει τη στήριξη της βάσης διευκολύνει τους σχεδιασμούς των ιδιοκητών και εκδοτών. Τα πράγματα είναι απλά:
Λεφτά δεν υπάρχουν. Η κρατική διαφήμιση είναι ανύπαρκτη, η διαφημιστική αγορά βυθίζεται, οι κυκλοφορίες πέφτουν. Οι συνήθεις χρηματοδότες δεν ενδιαφέρονται να ρίξουν άλλα ποσά στο πηγάδι που δεν έχει πάτο και οι τράπεζες δεν μπορούν να δώσουν άλλα ανακυκλούμενα δάνεια. Στα χρόνια των παχέων αγελάδων, δημιουργήθηκαν κρατικοδίαιτα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συγκροτήματα, που διαρκώς γιγαντώνονταν. Ποτέ δεν υπήρξε η πρόθεση δημιουργίας υγιών επιχειρήσεων με όρους ελεύθερης αγοράς, αλλά αντίθετα βασίλεψε το ρουσφέτι, τα βολέματα και ο συνωστισμός κάθε είδους ημετέρων.
Ετσι, δημιουργήθηκαν μισθολόγια που δεν ανταποκρίνονται σε πραγματικές ανάγκες, ενώ δεκάδες στελεχάρες απέκτησαν πρωτοφανή προνόμια, απολαμβάνοντας χρυσές αμοιβές για αμφίβολες υπηρεσίες. Εκείνοι που δημιούργησαν τη φούσκα των ΜΜΕ, επιζητούν τώρα την “εξυγίανση”. Οχι επενδύοντας στη δημοσιογραφία, με τελική επιδίωξη την αύξηση της κυκλοφορίας ή της τηλεθέασης ή της ακροαματικότητας, αλλά εφαρμόζοντας στρατηγική άγριας λιτότητας σε βάρος των εύκολων θυμάτων. Την ίδια ώρα εντατικοποιείται η εργασία, προλεταριοποιούνται οι δημοσιογράφοι και το πέπλο της ανασφάλειας αποδυναμώνει κάθε διάθεση συλλογικότητας και δημιουργικότητας. Μπορούν να δώσουν τη λύση αυτοί που δημιούργησαν το πρόβλημα; Δικαιούται η κυβέρνηση να παρακολουθεί από μακριά την κρίση στα ΜΜΕ; Υπάρχει ρεαλιστική διέξοδος από το τούνελ ή το παιχνίδι είναι χαμένο εξαρχής; Είναι οι δυναμικές κινητοποιήσεις απάντηση ή απλώς θα επιταχύνουν τις εξελίξεις;
Δηλαδή διαπιστώνεται οτι πιο γρήγορα απ’ ότι αναμενόταν το διαδίκτυο και η οικονομική κρίση έβαλαν «φωτιά» στα ελληνικά ΜΜΕ ,αλλά και στα διεθνή και ισχυρά ΜΜΕ.
Τα ελληνικά ΜΜΕ, έχουν πρόβλημα αξιοπιστίας. Έμπλεξαν την αποστολή τους για γνήσια και αντικειμενική ενημέρωση του λαού με την ίδια την πολιτική εξουσία με την οποία συγχρωτίστηκαν και αντί να αποτελέσουν τα όργανα ελέγχου της πολιτικής εξουσίας, έγιναν οι προπαγανδιστές της εξουσίας σε βάρος της κοινωνίας.
Αυτός ο συγχρωτισμός απομάκρυνε τους πολίτες από τα ΜΜΕ με αποτέλεσμα τα ΜΜΕ να έχουν όλο και πιο πολύ ανάγκη το κρατικό χρήμα για να ανταπεξέλθουν στα υψηλά κόστη συντήρησής τους.
Από τη μια μεριά λοιπόν το διαδίκτυο και από την άλλη η οικονομική κρίση που περιόρισε κάπως το κρατικό χρήμα κάνει την κατάσταση στα ελληνικά ΜΜΕ απελπιστική.
Καθηγητής Πανεπιστημίου προτείνει διέξοδο από την Κρίση:
«Στην Αθήνα ζεί περισσότερο από το μισό του ελληνικού πληθυσμού, μέσω απασχόλησής του σε κάθε είδους παροχή υπηρεσιών.Αυτό γίνεται εις βάρος της δυνατότητας πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής στην ελληνική περιφέρεια. Στην Θράκη, παραδείγματος χάρη δεν έχει υπάρξει τις τελευταίες δύο δεκαετίες ουδεμία ουσιαστική αναπτυξιακή διαδικασία, μολονότι έχουμε ως χώρα απορροφήσει 3 συνεχή Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης.
Το έτερο μείζον πρόβλημα εντοπίζεται στην παιδεία.Η ελαττωματικότητα της παιδείας μας καθιστά την πλειονότητα των νέων ανθρώπων αδύναμη απέναντι τόσο στις τεχνολογικές – θετικές επιστήμες, όσο και στις ανθρωπιστικές. Το μειονέκτημα αυτό συνιστά το πλέον καίριο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας στις πρόσφατες δεκαετίες, μολονότι δαπανώνται υπέρογκα ποσά υπέρ της παιδείας και η Ελλάδα είναι γεμάτη με Πανεπιστημιακές Σχολές.
Τα ΜΜΕ
Τα ποικίλα μέσα ενημέρωσης υποκείμενα στον επικίνδυνα απλοϊκό κερδοσκοπισμό, οι σύγχρονες μορφές μαζικής παιδικής διασκέδασης με κορυφαίο τραγικό στοιχείο και επακόλουθο την κάθετη αύξηση χρήσης ναρκωτικών στα σχολεία, ο χωρίς μοντέρνο περιεχόμενο ακίνδυνος «μοντερνισμός» των εκπαιδευτικών και ο συνολικός «ωχαδερφισμός» της ελληνικής κοινωνίας, αχρηστεύουν το πνεύμα των νέων ανθρώπων καθιστώντας τους κουρασμένους και γηρασμένους έφηβους.
Η παρούσα κρίση φανερώνει το χαμηλό επίπεδο παιδευτικού και μορφωτικού χαρακτήρα των ΜΜΕ αλλά και την αδυναμία τους να συμβάλουν στην ανάπτυξη κριτικού πνεύματος και να εξυγιάνουν τον κοινωνικό βίο.
Η παρούσα κρίση αποδεικνύει και την κρίση εν πολλοίς του πολιτικού κόσμου και την αδυναμία του τρόπου της σύγχρονης πολιτικής πράξης με κύριο γνώρισμα την κερδοσκοπική και πελατειακή σχέση πολιτικών κομμάτων και λαού.
Είναι ακατανόητο η Ελλάδα μετά από αρκετές δεκαετίες δημοκρατικού βίου και εισροής ιδιαίτερα σημαντικών οικονομικών πόρων, αλλά και μια πρωτοφανή ανάπτυξη τα τελευταία 20 χρόνια, να φθάνει σήμερα στα πρόθυρα πτώχευσης και να υπάρχουν εργατικά μεροκάματα των 600 ευρώ, όταν για το ενοίκιο μόνο απαιτούνται 200 ή 300 ευρώ τουλάχιστον.
Τα ελληνικά ΜΜΕ θα πρέπει να αναπτύξουν τον εκπαιδευτικό και μορφωτικό χαρακτήρα τους, να απεγκλωβιστούν -χάριν της ποιότητας- από το μονοδιάστατο κριτήριο της υψηλής τηλεθέασης και να συμβάλουν μέσω κατάλληλων εκπομπών στην ωρίμανση, εξυγίανση και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας προς κάθε κατεύθυνση. Να συμβάλουν στην ανάπτυξη κριτικού πνεύματος, κοινωνικού αισθητηρίου για την ποιότητα κοινωνικού βίου και σύγχρονου κοινωνικού οράματος.
Ο πολιτικός κόσμος και σύνολη η πνευματική ηγεσία του τόπου να ηγηθούν και να εμπνεύσουν στους Έλληνες πολίτες ένα όραμα για το μέλλον της Ελλάδας και του σύγχρονου Ελληνισμού σε τοπικό, βαλκανικό και διεθνές επίπεδο.
Το όραμα αυτό πρέπει να είναι βαθιά ριζωμένο στο ιστορικό μας παρελθόν και τη διαχρονική πολιτιστική και πνευματική μας κληρονομιά και ταυτόχρονα προκλητικά καινοτόμο προς το μέλλον και δυναμικά ανανεούμενο, σύμφωνο προς τα σύγχρονα διεθνή δεδομένα. Αυτό θα καταστήσει αποδεκτές στην ελληνική κοινωνία τις όποιες απαιτούμενες θυσίες για την έξοδο από την κρίση και την αύξηση του δημόσιου αποθεματικού.
Πιο συγκεκριμένα, επείγει η δημιουργία νέων οικονομιών με έμφαση στην πράσινη ανάπτυξη, η δημιουργία οικολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, η επένδυση σε νέες μορφές τουρισμού, οικοτουρισμού, αγροτουρισμού, επιστημονικού τουρισμού, η δημιουργία διεθνών κέντρων γλώσσας και πολιτισμού με δυνατότητα υποδοχής τουριστών με ειδικά ενδιαφέροντα η δημιουργία εν πλώ τουρισμού και αυτοοργανούμενων οικονομικών, πολιτιστικών και επιστημονικών νησίδων σε ιστορικούς χώρους στα μεγάλα ιστορικά κέντρα στην νησιωτική και περιφερειακή Ελλάδα.
Σύνδεση πανεπιστημίων, πολυτεχνείων και ινστιτούτων με την οικονομική ανάπτυξη με έμφαση στις νέες τεχνολογίες και δημιουργία όρων εξ’ αποστάσεως προσφοράς εξειδικευμένης εργασίας.
Δημιουργία θετικού κλίματος προσέλευσης διεθνών επενδυτών στην ελληνική επικράτεια. Ενίσχυση των Ελλήνων επιχειρηματιών, ιδίως των μικρομεσαίων, δανεισμός προς το κράτος από μεγάλους Έλληνες επιχειρηματίες και με κατάλληλα ανταποδοτικά προς αυτούς οφέλη.
Νέος στρατηγικός σχεδιασμός, με συμμετοχή όλων των πολιτικών δυνάμεων, για εξυγίανση και ισχυροποίηση του ευρωπαϊκού προσώπου της Ελλάδος. Διακομματική επιτροπή ελέγχου και αξιολόγησης της διαδικασίας επανάκτησης του χαμένου κύρους και της χαμένης ευρωπαϊκής αξιοπιστίας της Ελλάδας.
Ουσιαστική αξιοποίηση της ιδιότητας κράτους-μέλους της Ε.Ε. για την επιστημονική, τεχνολογική, πολιτιστική συνεργασία με χώρες της Αφρικής, της Μεσογείου, της Νοτιοανατολικής Ευρώπης αλλά και ευρύτερα.
Δημιουργία νέας στρατηγικής για την ουσιαστική ενδυνάμωση του υπάρχοντος Τουρισμού, όπως επιδότηση εισιτηρίων και διαμονής, εθνική τουριστική λαχειοφόρος αγορά μέσω του διαδικτύου, ποσόστωση διαμονής και μετακίνησης, ενδυνάμωση πολιτιστικού, εκπαιδευτικού, συνεδριακού τουρισμού, καλλιτεχνικού τουρισμού.
Ενεργοποίηση του εσωτερικού δανεισμού μέσω κρατικών εθνικών ομολόγων και άλλων συναφών σχεδιασμών.
Παράλληλα και συγχρόνως με όλα τα ανωτέρω, κινητοποίηση και αξιοποίηση της παγκόσμιας κοινωνίας των επιστημόνων, διανοουμένων, δημοσιογράφων, καλλιτεχνών και άλλων ανθρώπων που καλλιεργούν φιλικά προς την Ελλάδα αισθήματα, μέσω διεθνών συμποσίων, συνεδρίων, εκδηλώσεων και λοιπών δράσεων, προκειμένου να προβληθεί διεθνώς η συνεχής και αμείωτη συμβολή της Ελλάδας και των Ελλήνων στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά και την παγκόσμια ειρήνη και συναδέλφωση της ανθρωπότητας. Διότι ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος και ο Ψυχρός Πόλεμος παρήλθαν για τους άλλους δημοκρατικούς λαούς και μόνον η Ελλάδα συνεχίζει αναγκασμένη να υπόκειται σε μία ιδιότυπη αφανή και διαρκή «εμπόλεμη» κατάσταση μέχρι και σήμερα.»